الگوی مطلوب تشکل دانشجویی در گفتمان انقلاب
اولویت‌ها، اهداف آرمانی و کارکرد تشکل دانشجویی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب
مقدمه:
پیروزی انقلاب‌اسلامی در بهمن 1357 و به دنبال آن استقرار نظام جمهوری اسلامی به جای رژیم ستم شاهی پهلوی تغییر و تحول بنیادین در عرصه‌های گوناگون اجتماعی را ایجاب می‌کرد، چرا که تحول در نظام از طریق تحول در بنیادها و ساختارها تحقق می‌یابد.
امام خمینی)ره( بارها به طور مستقیم و غیرمستقیم یکی از اهداف مهم انقلاب‌اسلامی را اصلاح دانشگاه ذکر می‌نمودند. اگر چه اهداف انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها از دیدگاه امام متعدد است ولی ایشان معتقد بودند که انقلابفرهنگی باید به سمتی حرکت کند که استقلال فرهنگی و فکری ایران‌اسلامی را تأمین نماید و پیوند فکری با غرب را که جز مصیبت برایمان نتیجه‌ای نداشته است را بر هم بزند. بر همین اساس تبیین مدل تشکل‌های دانشجویی مبتنی بر آرمان‌های انقلاب اجتناب ناپذیر است. لذا در این مقاله سعی بلیغی بر ارائه مدلی بومی و در تراز انقلاب‌اسلامی برای تشکل دانشجویی شکل گرفته است.
تعاریف:
در این بخش مفاهیم اساسی به صورت اجمالی توضیح داده می‌شوند تا از کج‌تابی در خلال مطالعه جلوگیری شود.
گفتمان انقلاب اسلامی:
گفتمان انقلاب اسلامی مجموعه‌ای است از بیانات و سیره متفکران انقلاب‌اسلامی و سیر کلی وقایع انقلاب‌اسلامی از سال 1342 تا کنون که بر مبنای بیانات و فرامین امامین انقلاب‌اسلامی بوده است.
تشکل دانشجویی:
جمعیتی از دانشجویان که پس از دریافت مجوزهای لازم زیر یک نام و شخصیت حقوقی به صورت غیر انتفاعی در زمینه‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در محیط دانشگاه فعالیت می نمایند.
جنبش دانشجویی:
کوشش جمعی کمتر سازمان‌یافته و فراگیر دانشجویان، به منظور پیشبرد نوعی دگرگونی و تغییر در جامعه و یا تداوم وضعیتی تعریف می‌شود. بنابر این تعلق داشتن به جنبش دانشجویی با ارائه کارت حزبی و سازمانی مشخص نمی‌شود بلکه این تعلق بیشتر به صورت طرفداری از بینش سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی و یا اصول اعتقادی خاص و بیان آن در سطح محیط انجام می‌شود.2
جامعه‌سازی در غرب بر مبنای تولید علم و فرهنگسازی توسط دانشگاه‌ها انجام می‌شد اما این فرایند به مدد غرب‌گرایان ایران در ادوار قاجار و پهلوی، به ترویج علوم و فرهنگ غربی در دانشگاه‌ها و رسوخ این فرهنگ به درون جامعه تبدیل شد. لذا امام انقلاب در مورخ 23/03/1359 فرمانی را مبنی بر تشکیل ستاد انقلابفرهنگی صادر نمودند که مهم‌ترین نتایج آن تحول در نظام آموزشی دانشگاه‌ها بود هرچند که بحث‌های گوناگونی پیرامون میزان موفقیت اقدامات صورت‌گرفته وجود دارد.
انقلاب‌اسلامی فقط به دنبال یک دانشگاه علمی محض نبوده و نیست زیرا دانشگاه علاوه بر نقشی که در موضوع علم و دانش ایفا می کند، نقش مهم دیگری در پرورش نیروهای کلیدی اداره کننده کشور دارد؛ در واقع اداره مقدرات و امور کشور به دست دانشگاه و دانشگاهیان است. از همین روی مقام‌معظم‌رهبری می‌فرمایند: از دانشگاه همیشه و در همه جا این انتظار هست که محل جوشش و اوج دو جریان حیاتی در کشور باشد؛ اول، جریان علم و تحقیق؛ دوم، جریان آرمانگرایی‌ها و آرمانخواهی‌ها و هدف‌گذاری‌های سیاسی و اجتماعی.
فصل دوم: فعالیت‌های جمعی دانشجویان در ایران
دانشجو همچون مفسر و منتقد اجتماعی به اوضاع اجتماعی و سیاسی جامعه می‌نگرد. این ویژگی، گاه از موضوع پژوهش بیطرفانه‌ی علمی صورت می‌گیرد و گاه براساس تعهدی سیاسی و ایدئولوژیک یا احساس وظیفه دینی و آیینی است.
لذاست که مقام‌معظم‌رهبری می‌فرمایند: توصیه‌ی من به فضای دانشجوئی و محیط دانشجوئی]... این است[: خواستن، مطالبه کردن، داعیه داشتن؛ هم در زمینه‌ی مسائل سیاسی و اجتماعی، هم در زمینه‌ی مسائل علمی، هم در مسائل خاص دانشگاهی؛ همراه با عقلانیت.
سطوح فعالیت‌های دانشجویی تفاوت‌های بنیادین دارند ولی با این وجود، «آرمانگرایی» فصل مشترک این فعالیت‌ها است.
یکسان پنداشتن واژه‌های «جنبش دانشجویی» و» تشکل دانشجویی «در میان دانشجویان و حتی صاحب‌نظران غلطی مصطلح شده است. تفاوت‌های اساسی میان این دو، ماهیتی کاملا متفاوت را رغم می‌زند که اهداف، اصول، فرآیندها و کارکردهایشان را دگرگون می نماید. تشکل دانشجویی به صورت یک نهاد رسمی و قانونی در داخل دانشگاه بر مبنای توافق اعضا در یک و یا چند موضوع (و یا مسئله) خاص شکل می‌گیرد اما جنبش دانشجویی در واکنش به یک مشکل فراگیر در جامعه و به صورت غیر رسمی بوجود می‌آید.
در یک تصویر کلی تفاوت‌های جنبش‌های دانشجویی با تشکل‌های دانشجویی در جدول صفحه بعد ارائه شده است .
فصل سوم: بایستگی وجود تشکل دانشجویی در دانشگاه
دو دیدگاه کلی در مورد رسالت دانشگاه وجود دارد. عده‌ای بر این باورند که اصلی‌ترین و تنهاترین رسالت دانشگاه علم‌آموزی و دانش‌افزایی برای دانشجو و استاد در حیطه‌ای خاص است، اما گفتمان انقلاب‌اسلامی مطالبه گری دانشجویان را یکی از دغدغه‌های اساسی خود در نظام آموزش عالی می‌داند. رهبر انقلاب در این خصوص می‌فرمایند:
«من بارها گفته‌ام؛ از آن روزی باید ترسید که جوان ما، دانشجوی ما در دانشگاه انگیزه‌ی طرح مسئله، طرح سؤال، طرح درخواست نداشته باشد. همه‌ی همت ما باید این باشد که این روحیه‌ی مطالبه، خواستن و مدعا داشتن در زمینه‌های گوناگون را در نسل جوان کشورمان بخصوص جوان علمی گسترش بدهیم.»
«تشکل دانشجوئی با حزب فرق دارد. احزاب و سازمان‌های سیاسی در وضع رایج و متعارف عالم، تشکیلاتی هستند که برای رسیدن به قدرت به وجود آمده‌اند. تشکل‌های دانشجویی برای رسیدن به آرمان‌ها به وجود می‌آیند که فراتر از مسئله‌ی به قدرت سیاسی رسیدن و حکومت را به دست گرفتن، است. دانشجوها غالباً با فعالیت‌های دانشجویی، جان خودشان، توان خودشان، نشاط خودشان را مایه می‌گذارند و چیزی تقدیم می‌کنند؛ آن جائی که لازم بشود، جان را تقدیم می‌کنند؛ کما اینکه دیدید.»
فصل چهارم: اصول حاکم بر تشکل دانشجویی انقلاب اسلامی
در بیانات امامین انقلاب‌اسلامی، 7 اصل کلی برای تشکل دانشجویی تراز انقلاب‌اسلامی قابل شناسایی است که از سه مضمون اصلی «اسلام» ،«انقلاب »و «دانشجو » منبعث می‌شوند. این اصول عبارتند از:
1. آرمانگرایی
2. زبان انتقادی
3. رهایی از وابستگی
4. تقوا
5. صدق و اخلاص
6. حساسیت و حضور
7. آمیختگی احساس و عقلانیت
در الگوی مذکور اصول در ذیل سه مضمون اصلی اسلام، انقلاب و دانشجویی طبقه‌بندی گردید و روابط هر کدام از مضامین با یکدیگر به تصویر کشیده شده است. اصل آرمانگرایی به دلیل آنکه منبعث از هر سه مضمون اصلی است و اساسی‌ترین اصل حاکم بر تشکل دانشجویی انقلاب‌اسلامی است در هسته مرکزی الگو قرار گرفته است.
فصل پنجم :اهداف آرمانی و کارکرد تشکل دانشجویی
اهداف آرمانی تشکل دانشجویی انقلاب اسلامی مبتنی بر منویات مقام‌معظم‌رهبری(حفظه‌الله) و برداشت‌های محتوایی از گفتمان انقلاب اسلامی عبارتند از:
1)حق طلبی
2)عدالت خواهی
3)استقلال (آزادی خواهی و اعتماد به نفس)
4)اسکتبار ستیزی و مبارزه با دشمن(درونی و بیرونی)
5)پیشرفت
6)کمک به اتحاد ملی
7)هدایتگری و مصونیت بخشی
تشکل‌های دانشجویی کارکردهایی را نیز به دنبال دارند. البته این کارکردها را می توان به عنوان اهداف خرد در نظر گرفت که در میانه راهِ رسیدن به اهداف آرمانی محقق می‌شوند.
فصل ششم: اولویت‌های تشکیلاتی در تقویت تشکل دانشجویی
زمانی که اولویت‌بندی در امور روزانه شخصی، امری ضروری قلمداد می‌شود به طریق اولی در امور یک تشکیلات، از اهمیت ویژه‌تری برخورددار است. اولویت‌های تشکیلاتی مبتنی بر گفتمان انقلاب‌اسلامی و منویات امامین انقلاب در سه سطح ناظر بر افراد، ناظر بر ارتباطات و ناظر بر اقدامات قابل دسته‌بندی است که در نمودار زیر ترسیم شده‌اند.
