تعامل فعال، هوشمندانه و مقتدرانه دنیا
افول نظم سنتی جهان
پس از جنگ جهانی دوم، متفقین و در رأس آن آمریکا که بهعنوان قدرتهای پیروز جنگ بودند، در راستای حفظ قدرت خود و تأمین اهدافشان در آینده، اقدام به برپایی نظمی نوینی برای کنترل مدیریت جهان کردند. این سیستم سعی در برهم زدن "استقلال" کشورها و زیرسلطه بردن و عقبنگهداشتن آنها میکرد.
اما این نظم به رهبری امریکا در یکی دو دههی اخیر، کارایی لازم را از دست داده است. هم شکستهای اقتصادی- سیاسی آمریکا موجب افول قدرت این کشور در مناسبات جهانی شده. و هم آنکه، در کنار افول قدرت آمریکا، بازیگرانی منطقهای و فرامنطقهای، مخصوصاً در حوزهی اقتصادی سر برآوردهاند که بیرون از چارچوب طراحیشده توسط سازمانهای اقتصادی بینالمللی، وزن و قدرت خود را در عرصهی جهانی افزایش دادهاند. رهبر انقلاب در این باره میفرمایند: «همهی دنیا فقط اروپا و... غرب نیست؛ دنیا جای وسیعی است. قدرتها هم امروز در دنیا پخششده و تقسیمشده؛ شرق دنیا -یعنی منطقهی آسیا- امروز مرکز یک قدرت عظیمی است. ما با اینها ارتباط داریم»(۱۳۹۴/۱۲/۲۰)
شناخت راههای جدید در تعامل با دنیا
در حقیقت، عرصهی بینالملل، از حالت"تکقطبی" دیگر خارج شده است. از طرف دیگر، شکلگیری ائتلافهای جدید اقتصادی و پیمانهای دوجانبه، برمبنای ارز دو طرف معامله -و نه صرفاً دلار- موجب تقویت واحد پولی برخی کشورها شده است. موضوعی که میتواند بهعنوان یکی از راهبردهای اقتصادی ایران نیز مدنظر قرار بگیرد. مخصوصاً آنکه ایران، دارای ظرفیت بالقوهی اقتصادی در کشورهای همسایهی خود است. «ما با پانزده کشور همسایه هستیم که اینها رفتوآمد دارند. حملونقل ترانزیت یکی از فرصتهای بزرگ کشورها است؛ این برای کشور ما هست و در جنوب به دریای آزاد و در شمال به آبهای محدود منتهی میشود. در این همسایههای ما، در حدود ۳۷۰ میلیون جمعیت زندگی میکنند که این مقدار ارتباطات و همسایهها، برای رونق اقتصادی یک کشور یک فرصت بسیار بزرگی است.»(۱۳۹۳/۰۱/۰۱)
حضور فعال و پیشدستانه
با توجه به شرایط کنونی، دیپلماسی فعال و پیشدستانه در سطح جهانی و اتحادهای فراملیتی با اهداف مشترک، و با حفظ اصول اساسی ملی و هویتی، میتوانند نقش تعیینکنندهای در مناسبات دنیا داشته باشد. امری که رهبر انقلاب در سال ۹۳ در تبیین تغییر نظم جهانی به وزیر امورخارجه و سفرای کشور نیز توصیه کردند: «در کنار بازیگران سنتی، بازیگران جدیدی در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین وارد عرصه شدهاند و در تلاشاند جایگاه خود را در نظم جدید پیش رو، تثبیت کنند... اگر در مقطع فعلی دستگاه دیپلماسی بتواند حضور فعال، هوشمندانه و مقتدرانه داشته باشد، جایگاه و استحکام جمهوری اسلامی در چندین ده سال آینده و در نظم جدید جهانی بهعنوان جایگاهی برجسته تثبیت میشود وگرنه، در جهان پیش رو، از موقعیت لازم برخوردار نخواهیم بود.»(۱۳۹۳/۰۵/۲۲)
دیدار ریاست جمهوری اسلامی ایران با دبیر کل سازمان ملل- 1366شهریور - سازمان ملل متحد؛ خاویر پرز دکوئیار Javier Pérez de Cuéllar