اندیشه مقاومت ره‌توشه ای برای مبلغان فرهنگی
اصلی‌ترین هدفی که کتاب «اندیشه مقاومت» دنبال میکند، جمع‌آوری یک منبع منسجم و کامل از بیانات مقام معظم رهبری دربارۀ موضوع "مقاومت" است تا مبلّغان، دانشجویان و فعالان فرهنگی بتوانند با بهره‌گیری از آن به تبلیغ اندیشۀ مقاومت و تبیین ابعاد و جوانب این امر مهم بپردازند.
کتاب «اندیشه مقاومت» که به تازگی توسط مؤسسه پژوهشی انقلاب اسلامی و به کوشش حجتالاسلام سعید صلح‌میرزایی در دوازده بخش گردآوری شده است، دربرگیرنده بیانات رهبری در راستای تبیین و تشریح ضرورت‌های توجه به امر مقاومت می‌باشد.
با توجه به اهمیت موضوع "مقاومت" و همچنین تأکید رهبر معظم انقلاب بر لزوم تبیین و تبلیغ مفهوم مقاومت، بر آن شدیم تا گفتوگویی با حجتالاسلام صلح‌میرزایی داشته باشیم و نقش این کتاب در شرح و بسط نظریه مقاومت را جویا شویم.چه مسأله‌ای موجب شد به گردآوری بیانات مقام معظم رهبری دربارۀ موضوع «مقاومت» بیندیشید؟
وقتی فراز و فرودهای دهه 70 و حتی پیش از آن را مرور می‌کنیم با مقوله‌ای تحت عنوان «سازش‌کاری» مواجه می‌شویم که در سالهای بعد نیز تداوم داشته است؛ از سال 91-92 که بحث مذاکره به شکل جدی مطرح شد، مسأله بده‌بستان سیاسی با قدرت‌های جهانی نیز در قالب ادبیاتی جدید احیا شد.
فضای گفتمانی کشور از اواخر دولت دهم شاهد پالس‌ها و تکانه هایی بود که گرایش مسئولین دولتی و صاحبنظران سیاسی را به سمت مذاکره با طرف‌های غربی نشان می‌داد که در دولت یازدهم به شکلی برجسته‌تر مطرح شد. این گرایشات در شرایطی ظهور و بروز یافت که مقام معظم رهبری همواره تأکیدشان بر مقاومت بود و صراحتاً می‌فرمودند که به مذاکره خوشبین نیستند.
فضای گفتمانی کشور از اواخر دولت دهم شاهد پالس‌ها و تکانه هایی بود که گرایش مسئولین دولتی و صاحبنظران سیاسی را به سمت مذاکره با طرف‌های غربی نشان می‌داد که در دولت یازدهم به شکلی برجسته‌تر مطرح شد. این گرایشات در شرایطی ظهور و بروز یافت که مقام معظم رهبری همواره تأکیدشان بر مقاومت بود و صراحتاً می‌فرمودند که به مذاکره خوشبین نیستند.
سودای مذاکره با قدرت‌های جهانی، علیرغم توصیۀ رهبر معظم انقلاب، تا سال 1397 ادامه یافت؛ یعنی در شرایطی که آمریکا از برجام خارج شده، مذاکرات به بن‌بست رسیده و تحریم‌ها به حالت اول خود بازگشته است؛ در چنین موقعیتی است که حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) در دیداری که با دانشجویان و دانش‌آموزان داشتند به اهمیت «اندیشه مقاومت» و ضرورت تبیین این امر مهم پرداختند و از جوانان خواستند که نظریه مقاومت را در سطح جامعه تبلیغ نمایند.
تبلیغ و تبیین نظریه مقاومت در سطح جامعه نیازمند یک منبع منسجم مبتنی بر دیدگاه‌های رهبری در این زمینه بود. بر همین اساس، تحقیقات دامنه‌داری را در بیانات رهبری شروع کردیم و تمام مفاهیم و واژگان مرتبط با نظریه مقاومت را بررسی نمودیم و در پایان، نتایج این تحقیقات را در قالب کتاب اندیشه مقاومت منتشر کردیم.
مطالب کتاب "اندیشه مقاومت" در یک چهارچوب منظم و قاعده‌مند گردآوری شده است که بیانات رهبر معظم انقلاب را به شکل یک درخت‌واره درمی‌آورد؛ خوانندۀ این کتاب در برخورد با مفهوم مقاومت می‌تواند به یک نظام فکری دست یابد و به صورت هدفمند و گام‌به‌گام با مبانی، الزامات، فواید، عرصه‌ها و مسئولیت اقشار مختلف در قبال مفهوم مقاومت آشنا شود.
مطالب گردآوری شده در کتاب اندیشه مقاومت مربوط به چه بخش‌هایی از بیانات مقام معظم رهبری میشود؟
در این کتاب سعی شده است تمام بیانات مقام معظم رهبری در باب مفهوم «مقاومت» جمع‌آوری گردد، هرچند که تمرکز ما بر بیاناتِ سالهای 1368 تا 1398 بوده است.
سخنرانی مقام معظم رهبری در خردادماه 1398 در مرقد حضرت امام خمینی (رحمت الله علیه) حسن ختامی است بر مطالب گردآوری شده در کتاب "اندیشه مقاومت" بود که به عنوان طلیعۀ سخن به ابتدای کتاب اضافه شد.
به عنوان شخصی که در مورد دیدگاه‌های رهبر انقلاب مطالعه و پژوهش کرده اید، بفرمایید آیا مفهوم «مقاومت» در دیدگاه رهبری، یک جایگاه «تدافعی» دارد یا اینکه ایشان «مقاومت» را یک عنصر پیش‌برنده می‌دانند؟
نگاه مقام معظم رهبری به موضوع «مقاومت» صرفاً یک برداشت تدافعی نیست. از نظر ایشان، معنای مقاومت این است که انسان راهی را انتخاب کند که آن را حق می‌داند و در این راه حرکت کند و موانعِ راه نتواند حرکت و پیشرفت او را متوقف سازد. به عبارتی، آنچه در دیدگاه ایشان اهمیت دارد «تلاش برای تداوم راه حق» است؛ برای تحقق این امر در هر شرایطی باید اقدام صحیحی انجام داد؛ گاه شرایط اقتضا میکند برای ایستادگی در برابر هجمه‌های دشمن در حالت تدافعی قرار بگیریم و گاه باید برای خنثی کردن حیلۀ دشمن به شکل تهاجمی عمل کنیم، همانگونه که حزب الله لبنان در جنگ 33 روزه عمل کرد.
در بسیاری از بیانات مقام معظم رهبری، دو واژۀ «مقاومت» و «جهاد» در کنار هم آمده است. آیا در ادبیات ایشان حدود معنایی این دو واژه تفکیک شده است؟
نکته دیگری که حائز اهمیت می‌باشد، واژگانی است که در ادبیات رهبری در کنار واژۀ «مقاومت» به کار گرفته شده است. واژۀ «جهاد» در بسیاری از سخنان مقام معظم رهبری همراه با واژۀ «مقاومت» بیان شده است. از دیدگاه ایشان، جهاد همراه با دو عنصر «سخت‌کوشی» و «مقابله با دشمن» معنا می‌یابد و به نوعی می‌توان گفت «جهاد» بازوی محرکه و برون‌دادِ فرهنگ مقاومت است.
طرح جلد کتاب چه معنایی را منتقل میکند؟
در طرح جلد کتاب " اندیشه مقاومت" تلاش شده است مفهوم مقاومت به‌نوعی گنجانده شود؛ هستۀ منسجم دایره‌ای شکل در وسط طرح جلد به‌گونه‌ای ترسیم شده است که گویی در برابر نفوذِ عوامل بیرونی، مقاومت میکند؛ رنگ جلد نیز به‌نوعی با پرچم کشورهای جبهه مقاومت هم‌نوا شده است. البته در ابتدا، طرّاح جلد، رنگ زرد را انتخاب کرده بود، اما رنگ زرد ممکن بود جنبه نظامی اثر را برجسته‌تر از آنچه هست جلوه دهد؛ به همین دلیل، تغییراتی در رنگ جلد ایجاد شد.
هدف اصلی کتاب "اندیشه مقاومت"، گردآوری یک منبع منسجم و کامل از بیانات مقام معظم رهبری دربارۀ موضوع «مقاومت» است تا مبلّغان، دانشجویان و فعالان فرهنگی بتوانند با بهره‌گیری از آن به تبلیغ اندیشه مقاومت و تبیین ابعاد و جوانب این امر مهم بپردازند.
کتاب اندیشه مقاومت در چند بخش گردآوری شده و هر بخش به چه موضوعی پرداخته است؟
کتاب اندیشه مقاومت در دوازده بخش تدوین شده است: بخش اول مربوط به اصول، باورها و مبانی مقاومت می‌باشد. به عبارتی، یکسری اصول فکری و مبانی اعتقادی وجود دارد که بر مبنای آن، اصل مقاومت مطرح می‌گردد و ما مکلّف به مقاومت می‌شویم. بهطور مثال، «رویارویی حق و باطل» امری انکارناپذیر در نظام خلقت است که آیات و روایات فراوانی مبنی بر آن وجود دارد. همین امر رویارویی حق و باطل، ضرورت مقاومت در برابر جبهه باطل را متذکر میشود.
بخش دوم کتاب اندیشه مقاومت به اهمیت و فواید مقاومت می‌پردازد و در بخش سوم «عرصه‌های مقاومت» مطرح میشود. به عبارتی، اینطور نیست که مفهوم مقاومت، محدود به عرصه نظامی باشد، بلکه از دیدگاه مقام معظم رهبری مقاومت در همه عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی، ظهور می‌یابد. از سوی دیگر، ایشان یک عرصۀ دیگر برای «مقاومت» ترسیم می‌کنند و آن «مقاومت در حفظ اصول» است.
مقام معظم رهبری، در عرصۀ «مقاومت سیاسی»، مبحث «جهاد کبیر» را به شکلی برجسته مطرح می‌کنند. ایشان در دیداری که در سال 1395 با دانشجویان دانشگاه امام حسین (علیهالسلام) کردند، با استمداد از آیۀ شریفۀ «فَلا تُطِعِ الكافِرينَ وَجاهِدهُم بِهِ جِهادًا كَبيرًا» 1 واژه جدید «جهاد کبیر» را وارد ادبیات سیاسی انقلاب کردند که به معنای «عدم تبعیت از دشمنان» تفسیر شده است.
بخش دوم کتاب اندیشه مقاومت به اهمیت و فواید مقاومت می‌پردازد و در بخش سوم «عرصه‌های مقاومت» مطرح میشود. به عبارتی، اینطور نیست که مفهوم مقاومت، محدود به عرصه نظامی باشد، بلکه از دیدگاه مقام معظم رهبری مقاومت در همه عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی، ظهور می‌یابد. از سوی دیگر، ایشان یک عرصۀ دیگر برای «مقاومت» ترسیم می‌کنند و آن «مقاومت در حفظ اصول» است.
مقام معظم رهبری، در عرصۀ «مقاومت سیاسی»، مبحث «جهاد کبیر» را به شکلی برجسته مطرح می‌کنند. ایشان در دیداری که در سال 1395 با دانشجویان دانشگاه امام حسین (علیهالسلام) کردند، با استمداد از آیۀ شریفۀ «فَلا تُطِعِ الكافِرينَ وَجاهِدهُم بِهِ جِهادًا كَبيرًا» 1 واژه جدید «جهاد کبیر» را وارد ادبیات سیاسی انقلاب کردند که به معنای «عدم تبعیت از دشمنان» تفسیر شده است.
در بخش چهارم کتاب اندیشه مقاومت با آثار و تبعات اتکا به مقاومت آشنا می‌شویم و در بخش پنجم به عوامل بروز مقاومت می‌پردازیم که در ذیل آن به مواردی همچون «ایمان دینی»، «حفظ ساخت حقیقی نظام»، «مستحکم کردن کشور»، «امید و حضور در صحنه» و همچنین «شنیدن بشارت شهدا» اشاره شده است؛ به گفته مقام معظم رهبری اگر ما گوش شنوا داشته باشیم و بشارت شهدا را بشنویم، به داشتن روحیه مقاومت ترغیب خواهیم شد.
بخش ششم کتاب اندیشه مقاومت به عواملِ ازبین‌‌برندۀ مقاومت اشاره دارد؛ یکی از موارد از بین رفتن مقاومت، آلوده شدن به گناه است که مقام معظم رهبری ضمن اشاره به آیۀ «إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنْكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ» 2 ، چنین تفسیر می‌کنند که گناه باعث میشود در یک نقطه حساس نتوانیم تاب بیاوریم و مقاومت کنیم.
در بخش هفتم به ضرر و زیان‌های ترک مقاومت اشاره شده است؛ «نرسیدن به خواستههایمان»، «از دست دادن عزت» و «جری شدن دشمن» از مواردی است که در صورت ترک مقاومت و گرایش به سمت سازش‌کاری به آن دچار خواهیم شد.
در بخش هشتم کتاب با الگوهای مقاومت آشنا می‌شویم؛ مقام معظم رهبری زندگی حضرت ابراهیم را به عنوان اولین الگوی مقاومت مطرح می‌کنند و بعد از ایشان به اتفاقات زندگی پیامبر خاتم (صلواتاللهعلیه) و حضرت علی (علیهالسلام) اشاره می‌کنند و این الگوبرداری تا زندگی برخی از شخصیت‌های عصر حاضر همچون علیمردان خان بختیاری، شهدای دفاع مقدس و شهدای فلسطین تداوم می‌یابد.
بخش نهم کتاب مربوط به بازخوانی نمونه‌های تاریخی مقاومت و سازش است. مقام معظم رهبری، در رابطه با این مبحث، مثال‌های فراوانی را بیان فرموده‌اند. ایشان حتی مقاومت شهرهای اروپا در برابر ناپلئون و هیتلر را نیز در ذیل این مبحث مثال می‌زنند و به آثار و فواید آن اشاره می‌کنند.
بخش نهم کتاب مربوط به بازخوانی نمونه‌های تاریخی مقاومت و سازش است. مقام معظم رهبری، در رابطه با این مبحث، مثال‌های فراوانی را بیان فرموده‌اند. ایشان حتی مقاومت شهرهای اروپا در برابر ناپلئون و هیتلر را نیز در ذیل این مبحث مثال می‌زنند و به آثار و فواید آن اشاره می‌کنند.
بخش دهم کتاب اندیشه مقاومت که مهمترین بخش کتاب به حساب می‌آید و دسته‌بندی مطالب آن با دقت زیادی انجام شده است، به عواملی اشاره شده که بنا دارند مقاومت ملت را در هم شکنند. یکی از موارد اشاره‌شده در این بخش، «تحریم» است که با هدفِ از بین بردن مقاومت ملت ایران وضع شده است؛ مورد دیگر، «نفوذ» است که از دیدگاه مقام معظم رهبری در دو بخش «نفوذ موردی» (به معنای نفوذ در لایه مدیران کشور) و «نفوذ جریانی» ( به معنای منحرف کردن جریان جامعه از مسیر انقلاب) اتفاق می‌افتد.
بخش یازدهم کتاب، مسئولیت اقشار مختلف را در قبال مفهوم مقاومت تشریح میکند. در این بخش تلاش شده است مسئولیت علما، مدیران، دانشجویان، نهادهای فرهنگی، نیروهای مسلح، بانوان، ورزشکاران و غیره در جهت حفظ و زنده نگه داشتن روحیه مقاومت مشخص گردد.
بخش دوازدهم کتاب که تحت عنوان «آیندۀ روشن» نامگذاری شده است به آن بخش از بیانات مقام معظم رهبری اشاره دارد که ایشان آیندۀ مقاومت و ایستادگی در برابر دشمنان را ترسیم می‌کنند و بشارت‌هایی را مطرح می‌فرمایند که در صورت پایبندی به اصل «مقاومت» محقق خواهند شد.
پاورقی :
1- پس تو هرگز تابع کافران نباش و با آنان چنانکه مخالفت دین حق و قرآن کنند سخت جهاد و کارزار کن. (سورۀ فرقان، آیۀ 52)
2- کسانی از شما که روز برخورد دو گروه (مسلمان و کافر در جنگ احد) پشت کردند و فراری شدند، شیطان آنها را به سبب نافرمانی و بدکرداریشان به لغزش افکند، و همانا خدا از آنها درگذشت، که خدا بسیار آمرزنده و مهربان است. (سوره آل عمران، آیۀ 155)
