هویت اجتماعی زن در خیزش تمدنی انقلاب اسلامی

در ابتدای این نشست مجازی فهیمه فرهمندپور  با بیان اینکه هویت قبل از اینکه امری بیرونی و عینی باشد امری ذهنی هست، اظهار داشت: برخی دختران نوجوانان و جوان دوست دارند مثل پسرها لباس بپوشند و این نشان می‌دهد که به لحاظ جنسی مرزهای هویت جنسی برای خود قائل نیستند و باید مرزهای هویت جنسی در ذهن این دختر معنا پیدا کند و مطلوب تلقی شود و اگر چنین اتفاقی بیفتد در امور عینی دچار مشکل کمتری خواهیم شد.

وی با اشاره به اینکه پیش از اینکه بخواهند در امور عینی جهانی شدن را اعمال کنند، سعی می‌کنند در ذهن مردم جهان هویت جهانی شدن را تولید کنند و آحاد مردم جهان خود را عضوی از دستگاه کلان و هویت جهانی ببینند، گفت: برای اینکه هویت تمدنی برای زنان تولید کنیم، باید اولا بر ذهنیت آنها اثر بگذاریم.

وی افزود: ما باید برای هویت اجتماعی تعریف درستی ارائه کنیم و مهم‌تر اینکه نسبت هویت اجتماعی زنان و خیزش تمدنی را معلوم کنیم و مهم این است که در خیزش تمدنی آیا برای هویت زنان می‌توانیم متمایز از هویت اجتماعی مردم تعریفی کنیم؟

حسینی: تفکر اسلامی انسانیت انسان را به روح می‌داند و نه به جسم او

در این نشست مجازی حجت الاسلام سید ابراهیم حسینی عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) نیز ضمن بیان اینکه اسلام هویت انسانی زن را معرفی کرد و این برخلاف تفکر ادیان و ملل و نحل دیگر بود که یا اصلا هویت انسانی برای زن قائل نبودند و یا کِهتر و مِهتر قائل بودند، گفت: در سال586 میلادی در فرانسه اندیشمندان فرانسه گرد هم آمدند و موضع گردهمایی‌شان این بود که آیا زنان روح دارند یا ندارند و بعد از کلی بحث و بررسی گفتند زن ها روح دارند ولی روح حیوانی دارند.

وی افزود: این نگاه مختص عرب جاهلیت نبود و حتی درغرب هم همین‌طور بود و هویت انسانی زن را انکار می‌کردند ولی تفکر اسلامی انسانیت انسان را به روح او می‌داند و نه به جسم او.

حسینی ادامه داد: اسلام کرامت انسانی غرب را احیا کرد ولی در غرب پس از بازگشت به برابری هویت انسانی زن، کرامت انسانی او را به بهانه آزادی لگدکوب کردند و این در حالی است که اگر زن و مرد کرامت نداشته باشند، هویت انسانی از بین می‌رود و حیات طیبه او با ابتذال سلب می‌شود.

عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تاکید کرد: اسلام حقوق انسانی و هویت اجتماعی را احیا کرد و هویت، کرامت و حقوق انسانی زن به هم گره خورده است.

وی ضمن تاکید بر اینکه اسلام زن را از اشتغال منع نکرده ولی رفع تکلیف کرده است، گفت: موقعیت‌های شغلی فراوانی داریم که زنان باید خودشان را برای آن آماده کنند و همچنین رعایت شرایط و تناسب شعلی بسیار مهم است چون گاهی تعارضات نقشی پیدا می‌شود.

حسینی افزود: وقتی می خواهیم هویت اجتماعی زن را بررسی کنیم و اشتغال را در ابعاد مختلف ببینیم، اول باید او را به عنوان یک همسر تلقی کنیم و این یک ارزش باشد ولی الان متاسفانه خانه‌داری و همسرداری و فرزندداری و فزرندآوری به عنوان ارزش تلقی نمی‌شود و این نشانه جابجایی ارزشی و انحراف است.

عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به اینکه متاسفانه در اشتغال زنان به توانمندی زنان توجهی نشده است، گفت: هم بخشی از کارهای اجتماعی که اقایان می توانند تعطیل شده اند و خانواده ها در اثر عدم تامین اشتغال مردان آسیب دیده اند و شاهد مشکلاتی چون طلاق هستیم.

وی ضمن اشاره به تاکید اسلام بر حضور سالم زن در عرصه های شغلی با توجه به رعایت عفاف و حجاب و عدم اختلاط اظهار داشت: حضور زنان در جامعه باید یک حضور سالم و فعال باشد.

عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) افزود: اشتغالی که الان تعریف شده به معنای تاخیر در ازدواج یا آسیب دیدن در خانه داری و فزرندداری هست و دقیقا الگوی اشتغال ما مصادف با برهم زدن الگوهای تراز اسلام است.

حسینی با اشاره به حق مشارکت سیاسی زن در ابعاد گوناگون اظهار داشت: در عصری که می‌گفتند جای زن زیر گِل است، پیامبر اکرم(ص) فرمودند زن مثل گٌل است و آن زمان پیامبر بیعت زنان را به رسمیت شناخت که نماد حق انتخاب است.

وی با نفی زن سالاری و مردسالاری افراطی گفت: به بهانه تکریم و هویت اجتماعی زنان از موازین شرعی نباید دست بکشیم چون اتفاقا همین مسئله آسیب‌زا هست و باید هویت اسلامی زنان را باور کنیم.

اسمعیلی: دلیل هستی شناسانه‌ای نداریم که بگوییم زنان نباید رئیس جمهور یا وزیر شوند

دکتر معصومه اسمعیلی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست مجازی با بیان اینکه ما در ذات تفاوتی نداریم در نقش و به تبع آن جلوه‌های هستی‌شناسانه ما هم تفاوت‌هایی باهم دارد، اظهار داشت:  دلیل هستی شناسانه ای نداریم که بگوییم زنان نباید رئیس جمهور یا وزیر شوند و بعد مجبوریم عقب نشینی کنیم چون موضع اولمان را سیاسی قرار داده ایم نه موضع دینی. بعضی از مواردی که ما مطرح کرده ایم قرآنی نیست بلکه گفتمانی هست.

اسمعیلی با تاکید بر اینکه جریان ورزشگاه یک بازی و سوء استفاده سیاسی بود، گفت: آن قدر مسئله جنسیت و مرد و زن را مطرح می‌کنیم مردم حساس شده‌اند و آزادی انسان در گرو این است که با زنان و مردان از جنبه جسمی آنها برخورد نشود.

وی افزود: اگر منشوری را تهیه کنیم، باید با علما بنشینیم و بگوییم قرآن را برای ما به استنطاق دربیاورید و بگویید در این شرایط ما چه باید بکنیم.

این عضو هیات علمی دانشگاه علمه طباطبایی با بیان اینکه اگر بخواهیم در جامعه ای حاکم باشیم، باید برای آن جامعه بتوانیم مسئله تعریف کنیم، اظهار داشت: ما باید بتوانیم دال‌های خالی را تشخیص بدهیم و تعریف کنیم و به میزانی که جامعه اندیشمند باشد، به آن دال خالی متمرکز می‌شود و آرام آرام آن دال را به دال مرکزی تبدیل و هژمون جدیدی را ایجاد می کند.

وی نقش زن و مرد را به دلیل شرایط متفاوت، متفاوت دانسته و اظهار داشت: چیزی که در غرب مطرح بوده، چیزی مربوط به ذات انسان است و ذات زن و مرد را ارزشگذاری منفی و مثبت کرده‌اند و در نتیجه جامعه حساس و اندیشمند جامعه به درستی به این مسئله پرداخته است و همین در اقتصاد آنها هم تاثیر گذاشته است.

اسمعیلی با تاکید بر اینکه برنده و بازنده در ایجاد گفتمان جدید هست، گفت: گفتمان کهنه شده ما که اساس آن احتمالا اسلام بوده، به دلیل رفت و برگشت‌های زیاد فرهنگی و تغییراتی که انسان داشته، به یک ناتوانی و ناکارایی رسیده چون پوشش‌های زیادی که مرتبط با اصل اسلام نبوده بر آن پوشانده شده است.

عبدالهی: مردانه و زنانه کردن موضوعات نظری و اجتماعی در بستر گفتمان فمنیستی است

در این نشست حجت‌الاسلام عباس عبدالهی پژوهشگر مطالعات انقلاب اسلامی با بیان اینکه از زاویه نگاه تمدنی و اجتماعی مسئله هویت بشر یکی از مسائل کلان جهان امروز است، تصریح کرد: این مسئله خاص تمدن‌های شرق یا غرب نیست بلکه مسئله عمومی و کلان جامعه بشری هست و با بروز و ظهور تمدن غرب ابعاد پیچیده تر و مهمتر و گسترده تری به خود گرفته است و هویت امروز مسئله بشر شرقی و غربی هست.

وی افزود: فعل و انفعالات و کنش‌های زن به عنوان یک جنس از عالم انسانی در کنار جنس دیگر یعنی مرد حیات بشری را سامان می‌دهد و در مسئله هویت زنان ما باید حاکمیت گفتمان غرب تمدنی در 200سال اخیر در جهان مواجهیم و نهضت فمنیسم به عنوان آغاز بروز و ظهور هویت مدرن زن غربی با اهدافی آغاز شد و امواج اجتماعی و تاریخی را پشت سر گذاشت و امروز در نقطه افول اجتماعی قرار دارد و این علی‌رغم گفتمان وسیعی است که در غرب و شرق عالم می‌بینیم.

عبدالهی ادامه داد:  نظریه الگوی سوم که توسط رهبر انقلاب در برابر الگوی زن غربی و شرقی یا به عنوان زن مسلمان مطرح شده، در امتداد توصیفات هویتی هست که حضرت امام از زن مسلمان داشتند و در سال58تعبیر رهبری نهضت را به کار بردند و مقام معظم رهبری هم نظریه الگوی سوم و ولایت اجتماعی زن را مطرح کردند و این دو نگاه کاملا منطبق بر هم و با مبانی هستی شناختی مشترک است.

وی افزود: برخی از جریان‌های فکری که امروز در حوزه علمیه قم یا تهران در حال تبیین نوعی اختلاف نظری بین حضرت امام و رهبر انقلاب هستند، نگاه دقیقی به این دو مکتب و نظام فکری ندارند و نظام فکری مقام معظم رهبری قرائت ممتاز اجتهادی از مکتب نظری حضرت امام است که یکی از شاخه‌هایش مسئله هویت زن است.

پژوهشگر مطالعات انقلاب اسلامی  تاکید کرد: مسئله جنسیت مساله مهم اجتماعی و هستی شناختی است و اگر درک دقیقی از آن نداشته باشیم، در طراحی‌های تمدنی و اجتماعی‌مان دچار انفعال‌های نظری و عملی خواهیم بود و نوع پیش‌فرض‌ها و نگاه‌های فمنیستی در برنامه‌ریزی‌های حاکمیتی کشور و تغییر و تحولات فرهنگی و سبک زندگی مردممان دیده می‌شود ودلیل این مسئله این است که به لحاظ نظری و گفتمانی کار دقیقی در حوزه مطالعات جنسیت انجام نداده‌ایم.

عبدالهی ضمن تاکید بر اینکه جنسیت مسئله‌ای زنانه نیست بلکه مسئله کلان حیات انسانی هست، گفت:  مردانه و زنانه کردن موضوعات نظری و اجتماعی با نگاه تقابل‌گرایانه دو جنس انسانی در بستر گفتمان فمنیستی در جامعه ما رسوب کرده و این در حالی است که نوع نگاه اسلام به هویت زن در ذات انسانی هویتی مشترک با مرد به عنوان ذات خلیفه‌الهی است و در برش جنسیتی تفاوت‌های غیر ذاتی بین زن و مرد که پایه تشکیل هیات تکاملی میان دو جنس در حیات اجتماعی هست وجود ندارد.

وی افزود: زن و مرد و جنیست پایه رشد عالم انسانی هست و باید به جای مشاهده چالش‌های جنسیتی میان زن و مرد باید شاهد رشد، تکامل و تعامل بر پایه زن و مرد میان دو جنس انسانی باشیم.

این پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی ادامه داد: نگاه‌های اجتهادی اسلامی در مطالعات زنان و خانواده در این 40سال خیلی کمرنگ بوده و زنان و مردان زیادی را بر اساس نگاه‌های ضعیف سنتی در حوزه علمیه قم و نگاه‌های فمنیستی در دانشگاه‌ها تربیت کرده ایم.

عبدالهی تاکید کرد: نیازمند کارهای جدی‌تری در این حوزه هستیم و نوع نگاه مقام معظم رهبری به عنوان اندیشمندی مجتهد در حوزه علوم اجتماعی در امتداد مکتب حضرت امام، اگر مبنای کارهای نظری قرار گیرد، می‌تواند ما را از انفعال در برابر گفتمان فمنیسم نجات دهد.

وی با بیان اینکه تمام مشکلات ما ناشی از فمنیسم نیست ولی باید بپذیریم که غالب مشکلات ما ناشی از رسوب این کفتمان در کشور تست، اظهار داشت:  مسئله تاخیر ازدواج آیا ناشی از حاکمیت نگاه‌های سنتی یا حاکمیت فرهنگی هویتی هست که غرب به زنان و مردان ارائه کرده است و مسئله تزلزل پیوند خانوادگی و افزایش طلاق در کشور ماآیا بیشتر ناشی از نگاه‌های سنتی خرده‌فرهنگ‌های کشور ماست یا بروز و ظهور گفتمانی وسیع پیش‌فرض‌ها و مولفه‌های گفتمانی فمنیسم و نوع نگاه غرب به خانواده است.

این پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی تصریح کرد: مسئله استقلال مالی و اشتغال زنان که امروز بروز و ظهور بیشتری در نهادهای تربیتی و نظام اقتصادی و سبک زندگی ما پیدا کرده، بیشتر ناشی از نگاه‌های سنتی است و یا رسوب ارکان گفتمانی نهضت فمنیسم و فرهنگ زن مدرن غربی است.